Dwa Filary (Two-Pillar Solution): jak zmieniają międzynarodowe opodatkowanie

Międzynarodowe prawo podatkowe przechodzi rewolucję. Głównym motorem napędowym tych zmian jest dwa filary (two-pillar solution), inicjatywa wdrażana przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) we współpracy z G20. Celem tego kompleksowego rozwiązania jest modernizacja zasad opodatkowania korporacji wielonarodowych, tak aby lepiej odzwierciedlały współczesną gospodarkę cyfrową i globalne łańcuchy wartości. Ta fundamentalna zmiana ma na celu zapewnienie bardziej sprawiedliwego podziału dochodów podatkowych między państwami oraz ograniczenie erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków.

Geneza i cele dwóch filarów

Idea dwóch filarów zrodziła się w odpowiedzi na wyzwania związane z globalizacją i cyfryzacją gospodarki, które utrudniały tradycyjne metody opodatkowania. Firmy technologiczne, działające w dużej mierze online, często generowały znaczące przychody w krajach, gdzie nie posiadały fizycznej obecności, co uniemożliwiało tym krajom efektywne nakładanie podatków. Erozja bazy podatkowej (BEPS – Base Erosion and Profit Shifting) stała się globalnym problemem, który osłabiał dochody państw i tworzył nierówne warunki konkurencji. Dwa filary mają na celu rozwiązanie tych problemów poprzez wprowadzenie dwóch kluczowych zmian:

• Filar pierwszy (Pillar One) koncentruje się na przedefiniowaniu zasad alokacji zysków i praw do ich opodatkowania. Ma on zastosowanie do największych i najbardziej zyskownych korporacji wielonarodowych, w tym tych działających w gospodarce cyfrowej. Kluczowym założeniem jest przeniesienie części zysku do jurysdykcji rynkowych, gdzie znajdują się konsumenci, niezależnie od fizycznej obecności firmy.
• Filar drugi (Pillar Two) wprowadza globalny minimalny podatek dochodowy dla korporacji. Ma on na celu zapewnienie, że duże firmy wielonarodowe zapłacą minimalny podatek w wysokości 15% od swoich dochodów w każdym kraju, w którym prowadzą działalność. To rozwiązanie ma zniechęcić do przenoszenia zysków do rajów podatkowych o niskich stawkach.

Kluczowe zmiany wprowadzane przez Filar Pierwszy

Filar pierwszy rewolucjonizuje sposób, w jaki ustalane są prawa do opodatkowania. Tradycyjnie, prawo do opodatkowania zysków firmy przysługiwało krajowi, w którym firma miała swoją siedzibę lub fizyczną obecność (tzw. zasada stałego zakładu). Filar pierwszy wprowadza nowe kryterium alokacji zysków, które uwzględnia rynki, na których generowane są przychody.

Główne założenia filaru pierwszego obejmują:

• Zakres stosowania: Dotyczy korporacji wielonarodowych o globalnych przychodach przekraczających ustalony próg (np. 20 miliardów euro) oraz rentowności przekraczającej 10%.
• Alokacja zysków: Część zysku ponad normalną marżę (tzw. zysk resztkowy) będzie dzielona między jurysdykcje rynkowe, gdzie firma generuje przychody, proporcjonalnie do ich udziału w przychodach.
• Uproszczone procedury: Wprowadzone zostaną mechanizmy harmonizacji podatkowej, mające na celu uniknięcie podwójnego opodatkowania i rozwiązywanie sporów.

Ta zmiana oznacza, że kraje, w których znajdują się liczni konsumenci, będą mogły opodatkować część zysków firm, nawet jeśli firmy te nie mają tam fizycznej infrastruktury. Jest to szczególnie istotne dla firm z sektora cyfrowego, które generują znaczną część swoich przychodów z działalności online.

Wpływ Filaru Drugiego: Globalny Minimalny Podatek

Filar drugi, znany również jako globalny minimalny podatek dochodowy, stanowi odpowiedź na problem konkurencji podatkowej między państwami. Wiele krajów oferowało bardzo niskie stawki podatkowe, aby przyciągnąć inwestycje, co prowadziło do sytuacji, w której niektóre międzynarodowe korporacje płaciły symboliczne podatki od swoich ogromnych zysków.

Filar drugi wprowadza zasadę efektywnej stawki podatkowej w wysokości 15%. Oznacza to, że jeśli efektywna stawka podatkowa zapłacona przez firmę wielonarodową w danym kraju jest niższa niż 15%, to inne kraje, w których firma działa, będą mogły nałożyć dodatkowy podatek (tzw. podatek uzupełniający), aby podnieść efektywną stawkę do poziomu 15%.

Mechanizmy filaru drugiego obejmują:

• Income Inclusion Rule (IIR): Pozwala krajowi, w którym znajduje się spółka dominująca, na opodatkowanie dochodów swoich zagranicznych spółek zależnych, jeśli efektywna stawka podatkowa w tych jurysdykcjach jest niższa niż 15%.
• Undertaxed Payments Rule (UTPR): Umożliwia innym krajom, w których firma działa, na odmowę zaliczenia wydatków lub nałożenie potrącenia u źródła, jeśli dochody te są opodatkowane poniżej minimalnej stawki.
• Qualified Domestic Minimum Top-up Tax (QDMTT): Pozwala krajowi na wprowadzenie własnego minimalnego podatku, aby uniknąć nałożenia podatku uzupełniającego przez inne państwa.

Filar drugi jest znaczącym krokiem w kierunku globalnego opodatkowania, ograniczając możliwość unikania podatków przez największe międzynarodowe korporacje.

Wyzwania i implikacje dla przedsiębiorstw

Wdrożenie dwóch filarów niesie ze sobą szereg wyzwań i implikacji dla przedsiębiorstw działających na arenie międzynarodowej. Firmy muszą dokładnie przeanalizować swoje struktury, procesy transferu cen i strategie podatkowe.

• Zwiększona złożoność: Nowe zasady wymagają rozumienia skomplikowanych przepisów i ich stosowania w wielu jurysdykcjach. Firmy będą musiały inwestować w nowe systemy informatyczne i specjalistyczną wiedzę.
• Zmiana struktury podatkowej: Przedsiębiorstwa mogą być zmuszone do przeglądu swoich struktur korporacyjnych i łańcuchów dostaw, aby dostosować się do nowych zasad alokacji zysków.
• Potencjalne spory: Mimo upayałów OECD, ryzyko sporów podatkowych między państwami a firmami, a także między samymi państwami, pozostaje wysokie.
• Konkurencyjność: Firmy, które efektywnie dostosują się do nowych zasad, mogą zyskać przewagę konkurencyjną nad tymi, które tego nie zrobią.

Jednocześnie, jasne i spójne wdrożenie dwóch filarów może przynieść większą stabilność i przewidywalność w międzynarodowym środowisku podatkowym, co jest korzystne dla długoterminowego planowania biznesowego.

Przyszłość międzynarodowego opodatkowania

Dwa filary stanowią kamień milowy w ewolucji międzynarodowego systemu podatkowego. Ich celem jest stworzenie bardziej sprawiedliwego i stabilnego środowiska dla opodatkowania korporacji w erze cyfrowej. Choć proces ich wdrażania jest złożony i może potrwać jeszcze kilka lat, ich wpływ na globalną gospodarkę będzie znaczący.

Kraje na całym świecie pracują nad implementacją przepisów zgodnych z wytycznymi OECD. Sukces tej inicjatywy zależy od współpracy międzynarodowej i konsekwentnego stosowania wprowadzonych zasad. Dwa filary nie są ostatecznym rozwiązaniem wszystkich problemów, ale stanowią fundamentalną reformę, która ma szansę zredukować nierówności podatkowe i zapewnić bardziej zrównoważone finanse publiczne dla wielu państw.